اولین مرکز خدمات طب سنتی ویژه بیماران کرونایی
نخستین «مرکز خدمات طب سنتی ایران ویژه بیماران کرونا»، توسط دانشکده طب سنتی ایران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و با همکاری دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت و حمایت ستاد مقابله با کرونای کلان‌شهر تهران، در مراسمی با حضور فرمانده این ستاد و سرپرست دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، افتتاح شد.
این مرکز با بهره‌گیری از بهترین سامانه‌های در دسترس و به‌منظور ارائه خدمات حضوری و مشاوره تلفنی به بیماران کرونایی در کنار درمان‌های طب رایج، با هدف افزایش کیفیت زندگی، کاهش شدت بیماری و کاهش طول بیماری بر اساس آموزه های طب سنتی ایران، امروز در دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، آغاز به کار کرد.
پاسخگویی همزمان به ۱۰۰۰ نفر در هر لحظه و ارائه مشاوره به مردم بر مبنای پروتکل‌های وزارت بهداشت و دستورالعمل‌های طب ایرانی، حضور یک متخصص عفونی به‌عنوان سوپروایزر برای ارجاع بیماران به متخصصان طب رایج در صورت نیاز و همکاری دیگر پزشکان متخصص، مانند داخلی، ازجمله خدماتی است که برای مرکز خدمات طب سنتی ایران ویژه بیماران کرونا، در نظر گرفته شده است.
در فاز نخست، ۲۵ نفر از پزشکان و پیراپزشکان پس از گذراندن دوره‌های آموزشی فشرده و مرور پروتکل‌های وزارت بهداشت و دستورالعمل‌های طب ایرانی، برای ارائه مشاوره تلفنی در این مرکز مستقر شده‌اند که بر مبنای حجم تماس‌های دریافتی و خدمات مشاوره‌ای مورد نیاز، امکان افزایش تعداد مشاوران تلفنی در فازهای بعدی وجود دارد.
ارائه خدمات حضوری به بیماران نیز در فاز نخست، با فعال‌شدن ۵ اتاق ویزیت و حضور ۲۵ پزشک متخصص طب ایرانی که از ابتدای بحران کرونا در کشور، مشغول ارائه خدمات به بیماران بوده و تجربه‌های بسیاری در این زمینه کسب کرده‌اند، آغاز می‌شود که با توجه به اعلام همکاری دیگر پزشکان، امکان افزایش تعداد اتاق‌های ویزیت به ۱۰ اتاق و بهره‌گیری از حضور ۱۲۰ پزشک متخصص در فاز دوم وجود دارد.
گفتنی است، مرکز خدمات طب سنتی ایران، ویژه بیماران کرونایی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، با آغاز فعالیت رسمی از روز دوشنبه ۱۹ آبان ۱۳۹۹، در تمام روزهای هفته، از ۸ صبح تا ۸ شب، آماده ارائه خدمات به بیماران کرونایی با شماره تماس 88209020 برای نوبت‌دهی مراجعه حضوری و شماره تماس 45153000 برای دریافت مشاوره تلفنی خواهد بود و گزارش اقدامات انجام‌شده و نتایج حاصل از آنها، به‌صورت منظم در اختیار رییس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و فرمانده ستاد مقابله با کرونای کلان‌شهر تهران، قرار خواهد گرفت.
۴۰ درصد مخاطبان سامانه 4030 درباره طب سنتی سؤال می‌کنند
آقای علیرضا زالی رئیس‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تشکیل تیم فعال علمی با پشتوانه آکادمیک به عنوان منبعی با اصالت را گامی هوشمندانه خواند و گفت: کارشناسانی که در این مرکز شروع به فعالیت می‌کنند، پیش از این در سامانه 4030 خدمت ارائه‌داده‌اند، بنابراین از دانش اجتماعی خوبی برخوردارند. طبق گزارشات، بالغ‌بر۴۰درصد تماس گیرندگان سامانه 4030 درخصوص داروهای طب سنتی سؤال می‌کنند، این مرکز پاسخ به همین خواسته‌هاست.
وی ادامه داد: اگر کسی در حوزه طب سنتی برای مقابله با کرونا ادعایی دارد، به گفته رهبر معظم انقلاب نباید به سخره گرفته شود، باید آنها را به طرح موضوع دعوت کنیم و ادعای آنها را ارزیابی و پاسخ دهیم.
فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران همچنین از انجام تحقیقات روی دارویی برای درمان کرونا در دانشگاه شهید بهشتی خبر داد و افزود: با وسواس و تعصب علمی با آگاهی وزارت بهداشت در حال مطالعه و پیشبرد مراحل تولید آن هستیم. این دارو در سه فاز متوالی نسخه برداری، اتصال به پروتئین و افزایش سیستم دفاعی بدن موثر است. همچنین نسبت به داروهای مشابه در دنیا، یک ویژگی ممتاز دارد؛ اتصال دارو به گونه‌ای صورت می‌گیرد که به هیچ طریقی تضعیف نمی‌شود. از طرفی عصاره مورد نیاز برای تولید این دارو فقط در ایران یافت می‌شود. به علت اخلاق پژوهشی جزئیات این دارو اعلام نمی‌شود تا مطالعات بیشتری صورت گیرد.
آبان خوش‌خبر برای طب سنتی در مسیر درمان کرونا
ظاهرا زور کرونا آنقدر زیاد بود که در کم‌تر از یک سال توانست به دوره ۷ ساله معاونت ملک‌زاده در وزارت بهداشت پایان دهد؛ چراکه ملک‌زاده مخالف سرسخت طب سنتی بود اما تحقیقات جهانی بیانگر دستاوردهای طب سنتی در مقابله با کروناست.
از تاریخ تاسیس دانشکده‌های مرتبط با طب سنتی در ایران حدود یک دهه گذشته است اما هنوز اثر محسوسی از حضور این طب در نظام سلامت کشور دیده نمی‌شود. نه دسترسی مناسبی به پزشکان متخصص در این حوزه وجود دارد، نه بیمارستان‌های مستقلی برای آن تاسیس شده و نه داروهای آن تحت حمایت بیمه هستند. اما جدای از اینکه مسئولین بهداشت و درمان ما چقدر به طب سنتی اعتماد دارند، مردم ثابت کرده اند که حساب ویژه ای بر روی طب سنتی، بالاخص در مواجهه با کرونا باز کرده‌اند. این را از سر به فلک کشیدن قیمت دارچین و زنجبیل و لیمو در اوایل کرونا می‌توان فهمید. همچنین اینکه اخیرا اعلام شد ۴۰ درصد از تماس گیرندگان با سامانه 4030 در خصوص دارو های طب سنتی سوال می‌کنند.
البته متخصصین طب سنتی از همان روزهای اول شیوع کرونا تا امروز، ۹ ویدئو کنفرانس مشترک با متخصصین طب سنتی چین برگزار کرده‌اند. چین به‌عنوان اولین کشور درگیر این بیماری همه‌گیر، هرچند در ابتدا اطلاعات دقیقی از این ویروس نداشتند اما امروز به خوبی توانسته اند آن را کنترل کنند. جالب است بدانید که طب سنتی چین هم‌اکنون قریب به ۵۰ درصد بار بهداشت و درمان آن کشور را بر دوش می‌کشد و حتی در بحران همه‌گیری کووید ۱۹ هم از پروتکل‌های درمانی مبتنی بر آن طب، به بهترین وجه استفاده شده است. البته در اوایل کار، در خود چین هم مقاومت‌هایی درباره استفاده از طب سنتی وجود داشت و تنها حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد به آنها اجازه می‌دادند تا در روند درمان ورود کنند و در کنار پزشکی رایج کارهایی انجام دهند. اما کم‌کم به این نتیجه رسیدند بیمارانی که از داروی گیاهی در کنار داروهای شیمیایی استفاده می‌کنند کیفیت زندگی‌شان بالاتر است و مرگ و میر کمتری دارند. امروز میزان همزمانی استفاده از داروهای گیاهی و روش‌های رایج به بیش از ۹۰% رسیده و بنا به گزارش‌های اعلام شده، در تمام مراکزی که این دو درمان توام استفاده شده میزان مرگ و میر به صفر نزدیک شده است.
طب سنتی ایرانی کجای کار نظام درمان ماست؟
در ایران با شیوع ویروس کرونا اساتید طب سنتی بیانیه ای صادر کردند که باید با بالا بردن ایمنی بدن به وسیله توصیه های طب سنتی با کرونا مقابله کنیم. مهمترین توصیه های این بیانیه راهکار هایی برای حفظ آرامش و بالا بردن ایمنی بدن بود.
پژوهش های علمی البته از قبل از ورود ویروس به ایران شروع شده بود اما با ورود ویروس و آغاز همه گیری این سیاست تغییر کرد و علاوه بر پژوهش باید برای مقابله فوری هم راهکار هایی استفاده می‌شد. زیرا خط مقدم مقابله با این ویروس منحوس نیاز به دارو و روش های درمانی داشت.
به گفته دکتر رضایی زاده، رییس دانشکده طب ایرانی دانشگاه تهران، ابتدا وزارت بهداشت طی بخشنامه ای به مراکز طبی اعلام کرد: بر اساس حدس و گمان منطقی و شواهدی از سازوکار اثرهای احتمالی، هر دارویی فکر می‌کنید ممکن است موثر باشد را استفاده کنید. اما پس از یک ماه و با استناد به مصوبه قانونی اخلاق پزشکی، این بخشنامه لغو شد.
البته تا آن زمان به متخصصان طب ایرانی اجازه ورود به درمان بیماران کرونا داده نمی‌شد. چراکه به گفته دکتر زرگران، مشاور بین‌الملل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، موضع وزارت بهداشت درباره طب سنتی «پژوهش» بود و «مداخله» فقط بعد از پژوهش‌ها مجاز دانسته می‌شد.
این نوع تصمیم‌گیری وزارت بهداشت، هرچند در ظاهر منطبق بر قوانین بود اما با رویه‌های جهانی در مواجهه با یک بیماری ناشناخته و همه‌گیر تفاوت داشت. در واقع، اغلب کشورها در چنین شرایط بحرانی هر آنچه داشتند و یا حدس می‌زدند که به کار می‌آید، وارد کارزار مبارزه با بیماری کرده بودند.
بالاخره در ۵ فروردین، وزیر بهداشت در پیامی به اهمیت و لزوم استفاده از طب سنتی برای مقابله با کرونا اشاره کرد. دو نکته مهم در پیام وزیر وجود داشت؛ اول اینکه طب سنتی جایگزین طب مدرن نیست و این دو باید درکنار هم مورد استفاده قرار بگیرند. دوم اینکه جایگاه شیادانی که ایجاد وهن می‌کنند از طب سنتی جداست.
پس از صحبت های وزیر بهداشت، در تاریخ ۱۱ فروردین دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، و انجمن علمی طب سنتی ایران با انتشار فراخوانی، از متخصصان طب و داروسازی ایرانی و پزشکان و پیراپزشکان داوطلب، برای مقابله با کرونا دعوت به همکاری کرد.
روز ۹ اردیبهشت مشاور وزیر بهداشت از تدوین اولین برنامه تدابیر پیشگیرانه و درمان های کمکی طب ایرانی به بیماران کرونا و ابلاغ آن به معاونت‌های مرتبط در وزارت بهداشت و روسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور خبر داد. دو هفته بعد، سازمان بسیج فراخوان بررسی ایده‌های پژوهشی مقابله با کرونا در کمیته طب سنتی این سازمان را اعلام کرد.
پس از گذشت چند روز دکتر رضایی زاده، رئیس دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت ۱۷ طرح پژوهشی طب سنتی، کد اخلاق گرفته اند. البته بیش از ۲۰۰ ایده به وزارت بهداشت رسیده بود که تنها ۶۸ مورد آن در قالب طرح پژوهشی ارائه شده بودند. وزارت بهداشت هم همچنان بدون در نظر گرفتن شرایط بحرانی کشور، با حذف ایده‌های بدون پروپوزال از روند تحقیقات، فقط روش‌های روتین پژوهشی را مورد توجه قرار داد. در نهایت فقط ۱۷ طرح مجوزهای لازم برای انجام کار آزمایی بالینی و کد اخلاقی (IRCT) را دریافت کرد.
آبان خوش خبر برای طب سنتی
در تاریخ ۸ آبان دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی گفت از ۲۵۰ طرح تحقیقاتی مصوب دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور که کداخلاق و کد IRCT را گرفته‌اند، ۶۷ طرح، طرح‌های طب سنتی، طب مکمل و گیاهان دارویی است. او گفت بسیاری از این طرح‌ها روی تعداد بالایی از بیماران تست شده است و جواب‌های مثبتی در برخی پارامترهای تسریع بهبودی داده است. باتوجه به اینکه تعداد اعضای هیئت علمی طب ایرانی حدود سه دهم درصد کل هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور است، این میزان طرح (یک‌چهارم کل طرح‌ها) برای مقابله با کووید۱۹، نشان دهنده اهتمام این متخصصان برای رفع مشکل بزرگ جهانی کرونا بود.
بالاخره این تلاش ها به ثمر نشست و در ۱۴ آبان‌ماه وزارت بهداشت رسما اعلام کرد ۴ داروی گیاهی مؤثر در درمان کرونا مجوز تولید کسب کردند. این داروها عبارت بودند از:
۱- اسپری دهانی PHR 160
۲- شربت موکوزیفت حاوی عصاره آبی میوه دو گیاه
و دو مورد فراورده دیگر که مصوبه کمیسیون اخذ کرده اند، ولی هنوز برای آن ها مجوز موقت صادر نشده است:
۳- فرآورده شربت تولیدی با نام اظهار شده استاپ سیویر (نام فرآورده تایید نهایی نشده است)
۴- فرآورده شربت با نام اظهار شده آنوال اس (نام فرآورده تایید نهایی نشده است)
مدتی کمی از خوشحالی مردم نگذشته بود که در ۱۸ آبان‌ماه خبر دیگری مبنی بر راه‌اندازی مرکز ارائه خدمات طب سنتی برای بیماران کرونا در فضای رسانه ای پخش شد. این مرکز در دانشکده طب سنتی دانشگاه شهید بهشتی و با همکاری دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت تشکیل شد که در آن ویزیت حضوری و مشاوره تلفنی به وسیله متخصصین طب ایرانی انجام می‌شود.
اما ظاهرا آبان قصد داشت همه اخبار خوش مرتبط با طب سنتی را یکجا در خود جای بدهد. در ساعات پایانی آخرین روز آبان و در آستانه آغاز بزرگترین محدودیت‌های کرونایی کشور بود که خبر استعفای دکتر ملک‌زاده از معاونت تحقیقات وزارت بهداشت منتشر شد. ملک‌زاده که در تمام مدت فعالیت خود در وزارت بهداشت، هیچ‌گاه از مقابله با طب سنتی و ابراز آن ابا نکرده بود، این بار در نامه خود، رسما یکی از دلیل استعفایش را «ادغام طب سنتی در نظام شبکه بهداشت و درمان» عنوان کرده بود. هرچند که بسیاری از کارشناسان، ملک‌زاده را از موثرترین افراد در اتخاذ تصمیمات غلط مرتبط با کرونا می‌دانند و استعفای او را روشی برای فرار از پاسخگویی قلمداد کردند، اما به‌هر حال می‌توان پیش‌بینی کرد که با جدایی او از وزارت بهداشت، مسیر حرکت برای متخصصان طب سنتی هموارتر شده و حالا می‌توان چشم انتظار دستاوردهای بیشتری در مقابله با کرونا بود.